70 rocznica śmierci gen. Mariusza Zaruskiego

70 rocznica śmierci gen. Mariusza Zaruskiego

W związku z przypadającą 8 kwietnia 2011 r. 70 rocznicą śmierci gen. Mariusza Zaruskiego, wybitnego żeglarza, przedstawiamy Jego krótki życiorys pióra prof. dr. Piotra Staweckiego.
ZARUSKI Mariusz (1867-1941), generał brygady WP, artysta malarz, literat. Ur. 31 I w Dumanowie, pow. Kamieniec Podolski, był synem Seweryna i Eufrozyny z Iwańskich. W 1885 ukończył 8-kłasowe gimnazjum w Kamieńcu Podolskim i tymże roku wstąpił na Wydział Fizyczno-Matematyczny Uniwersytetu w Odessie. Brał czynny udział w polskich konspiracyjnych organizacjach studenckich i stowarzyszeniach niepodległościowych, jak „Liga Narodowa", „Sokół". Po ukończeniu studiów pracował jako artysta malarz i literat. W 1891-1892 odbył tzw. jednoroczną służbę wojskową. W 1894 aresztowany pod zarzutem przygotowań do wywołania polskiego zbrojnego powstania. Po półtorarocznym
pobycie w celi więziennej w Pietropawłowsku został zesłany do guberni archangielskiej, gdzie przebywał najpierw w Chołmogorach, następnie w Archangielsku. Tu ukończył szkołę morską i był kapitanem rosyjskiej marynarki handlowej. Po powrocie z wygnania, w 1901 wstąpił do Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie, którą ukończył w 1906. Osiadł w Zakopanem, rozwinął ożywioną działalność na polu turystyki, taternictwa i narciarstwa. W górach uratował od śmierci ponad 50 osób. W 1912 wstąpił do Związku Strzeleckiego i został jego prezesem w Zakopanem. 5 VIII 1914 jako sierżant piechoty wyruszył z kompanią zakopiańskiego Związku Strzeleckiego na wojnę. 20 VIII t.r. wstąpił do kawalerii Beliny. Powołany 22 XII t.r. rozkazem Komendy Legionów objął kompanię narciarską. Po wyćwiczeniu kompanii powrócił do dywizjonu Beliny i 11 V 1915 został porucznikiem, dowódcą szwadronu. Odtąd jego losy łączą się z l p.uł. Legionów Polskich, w którym był bardzo popularny. W grudniu 1916 mianowany rotmistrzem i dowódcą dywizjonu p.uł. W lipcu 1917, podczas kryzysu przysięgowego, po dymisji płk. Beli-ny-Prażmowskiego objął komendę l p.uł. i pełnił ją do końca istnienia pułku, tj. do l X 1917. W tym dniu aresztowany i oddany pod sąd wojenny w Przemyślu przez CK Komendę Polskiego Korpusu Posiłkowego pod zarzutem zbrodni rokoszu. W grudniu t.r. po rozprawie sądowej uwolniony z więzienia, objął komendę Obwodu Nowotarskiego Polskiej Organizacji Wojskowej. Od 31 X 1918 organizował zaczątki Polskiej Siły Zbrojnej, objął komendę powiatu nowotarskiego, zajął Spisz i Orawę. W grudniu t.r. stawił się do dyspozycji dowódcy l BJ płk. Beliny-Prażmowskiego i został przydzielony do Komisji Regulaminowej Jazdy, 19 II 1919 objął komendę 11 p.uł. W akcji wileńskiej 19 IV t.r. prowadząc awangardę grupy Beliny zajął brawurowym atakiem dworzec kolejowy. Na froncie litewsko-białoruskim pozostał do 6 VII 1920. Następnie służył w MSWojsk. i Okręgowym Inspektoracie Jazdy. Od l IV do l IX 1921 ponownie dowódca 11 p.uł. W 1922 dowódca 23 p tał. w Wilnie, skąd został przeniesiony l III 1923 na stanowisko adiutanta generalnego Prezydenta RP. Awanse: por. - 1915, rtm. - 1916, mjr- 1918, płk - 1919, gen. bryg. - 15 VIII 1924. Po przejściu w stan spoczynku w kwietniu 1926 zorganizował i został przewodniczącym Komitetu Floty Narodowej (likwidacja w 1932). W 1927 starosta w Gdyni. Od maja 1926 od października 1930 przewodniczący Komisji Regulaminów Morskich Kierownictwa Marynarki Wojennej. Organizator polskiego żeglarstwa morskie¬go, komandor Yacht-Kłubu Polski. W latach 1934-1939 kapitan jachtu „Zawisza Czarny". Autor wierszy marynistycznych, wspomnień i relacji tatrzańskich, książek dotyczących narciarstwa, taternictwa, jeździectwa i nawigacji. Po kampanii 1939 uwięziony we Lwowie i wywieziony do Chersonia, gdzie zmarł 8 kwietnia 1941, pochowany na miejscowym cmentarzu. Symboliczny grób znajduje się na cmentarzu w Zakopanem. Odznaczony m.in.: Virtuti Militari 5 kl., Orderem Polonia Restituta 4 i3 kl.. Krzyżem Niepodległości, Krzyżem Walecznych 4-krotnie, Złotym Krzyżem Zasługi, franc. Legią Honorową 3 kl.